ანალიტიკა

თურქეთი ტერიტორიული მთლიანობისა და სახელმწიფო საზღვრების ხელშეუხებლობის პატივისცემის საფუძველზე რუსეთისგან მშვიდობას ითხოვს უკრაინისთვის
29.03.23 12:20

ისტორია მოწმობს, რომ მსოფლიოში არ არსებობს თურქებზე უფრო ერთგული და თანმიმდევრული მოკავშირე. თუნდაც ყოფილ მტრებთან დაკავშირებით, რომლებიც კრიტიკულ მომენტში ხშირად ხვდებიან, რომ მათი ხსნა თურქეთთან მეგობრობაშია. ზოგჯერ ძალიან გვიანია...

 

ყველაზე ნათელი ისტორიული მაგალითია ავსტრია-უნგრეთი (1867 წლამდე ჰაბსბურგების ავსტრიის იმპერია). შესაძლოა, ისტორიაში ოსმალეთის იმპერიის მიმართ უფრო მტრულად განწყობილი სახელმწიფო არ არსებობდა, მონარქიებს შორის ომები საუკუნეების განმავლობაში მიმდინარეობდა. თუმცა, როდესაც პირველი მსოფლიო ომის დროს დადგა საკითხი ავსტრია-უნგრეთის ერთიან სახელმწიფოდ შენარჩუნებისა, სწორედ ოსმალეთის იმპერია გახდა მისი ყველაზე ერთგული მოკავშირე.

 

პირველი მსოფლიო ომის განმავლობაში თურქი ჯარისკაცები იბრძოდნენ ავსტრია-უნგრეთისთვისაც, მისი მთლიანობისთვის. მიუხედავად იმისა, რომ თურქეთი იბრძოდა 5-7 „საკუთარ“ ფრონტზე, თურქული ნაწილები მაინც მუდმივად გადაჰყავდათ ავსტრია-უნგრეთის ფრონტის იმ მონაკვეთებზე, სადაც რთული ვითარება იყო.

 

 ოსმალეთის იმპერიამაც და ავსტრია-უნგრეთმაც წააგეს ეს ომი. მიუხედავად ამისა, იმ „იარაღის ძმობის“ ხსოვნა დღესაც შემორჩა სახელმწიფოებში, რომლებიც ქმნიდნენ „დაკარგული იმპერიის“ ხერხემალს, განსაკუთრებით უნგრეთში.

 

უმეტესწილად სომხური ლობის ბრალეულობით, რომელმაც ქვეყანას უკრაინის წინააღმდეგ სუიციდური აგრესიისკენ უბიძგა, დღეს რუსეთი კატასტროფულ მდგომარეობაშია. დღეს დგას რუსეთის „ყოფნა- არყოფნის“  საკითხი - არც მეტი, არც ნაკლები.

 

პარადოქსულია, თუმცა ერთ-ერთი იმ მცირერიცხოვან ქვეყნებს შორის, რომლებიც დღეს დაინტერესებულნი არიან რუსეთის შენარჩუნებით საერთაშორისოდ აღიარებულ საზღვრებში, არის თურქეთი. ეს იმის მიუხედავად, რომ რუსი პატრიოტების „საპასუხო მსგავსი სურვილების“ კვალიც კი არსად ჩანს. თითქმის ყველა მათგანი თურქეთს „ჰყოფს“, „ართმევს“ სტამბოლს, კონსტანტინოპოლს და სრუტეებს.

 

 როგორც ჩანს, ისტორიამ რუს პატრიოტებს ვერაფერი ასწავლა. ერთხელ მათ უკვე „იოცნებეს“ აია სოფიას სრუტეებსა და ჯვრებზე. კინაღამ ქვეყანა დაკარგეს  (და ბევრმა მათგანმა მართლაც დაკარგა, იქცნენ ლტოლვილებად, რომლებიც არავის სჭირდებოდა). მათ ასევე დაკარგეს ათასობით ჯვარი რუსეთის მართლმადიდებლურ ეკლესიებზე. შეგახსენებთ, რომ ეს ეკლესიები დაუნდობლად განადგურდა რუსეთის ხელისუფლებაში მოსული ბოლშევიკების მიერ სწორედ „სრუტესთვის“ პროვოცირებული ამ ომის მიერ  გამოწვეული არეულობის შემდეგ.

 

და ბევრმა რუსეთის თეთრგვარდიელმა, ვინც გაექცა ბოლშევიკებს 1920-22 წლებში, დროებითი თავშესაფარი იპოვა იმავე კონსტანტინოპოლში, სადაც, ერთის მხრივ,  თანაგრძნობასა და გულწრფელი დახმარების სურვილს შეხვდნენ თურქების მხრიდან, რომლებიც ომში დამარცხების შემდეგ გაჭირვებულნი იყვნენ და ამპარტავნებასა და გაუმაძღრობას შეეჯახნენ  " ქრისტიანი ძმების“ - ადგილობრივი სომხებისა და ბერძნების მხრიდან.

 

რუსი ბლოგერი ანატოლი ნესმიანი ძალიან საინტერესოდ წერს რუსეთის ხელმძღვანელობის იმედების შესახებ, რომ თურქეთის მხრიდან მიიღონ დახმარება რუსეთისთვის კატასტროფულ ვითარებაში უკრაინის ომში:

 

„აცხადებენ, რომ პუტინს თურქეთში ელოდებიან. ვიზიტი უახლოეს მომავალში უნდა გაიმართოს. ბლიც ვიზიტისთვის  ორი მიზეზი არსებობს. ასე, ორნახევარი და ისინი ყველა ერთმანეთთან მჭიდრო კავშირშია.

 

როგორც ჩანს, ჩინეთში ვიზიტი ჩაიშალა. ყოველ შემთხვევაში, იმ მოლოდინების თვალსაზრისით, რაც მასთან დაკავშირებით  კრემლში ჰქონდათ. ჩინელები არ ჩქარობენ, ყველაფერს წლებით და ათწლეულებით ზომავენ. პუტინი ამდენ ხანს ვერ მოითმენს. მისი ჰორიზონტის მაქსიმუმია მომავალი ორშაბათი, წლებზე კარგა ხანია არ ვსაუბრობთ. ამიტომ, ჩინეთისგან „აქ და ახლა“ მოლოდინი სასაცილო იყო, მაგრამ ყოველთვის არსებობს სასწაულის იმედი, ვენკის არმიის იმედი.  ის როგორც ყოველთვის, ამაოა.

 

ამიტომ რჩება თურქეთი. აუცილებელია ერდოღანის დარწმუნება, რომ დაეხმაროს უკრაინაში მისაღებ მშვიდობას ან უფრო ზუსტად, ზავის დამყარებას. დროებით მაინც.  არა ხვალ არამედ დღეს. ან კიდევ უკეთესი, გუშინ. ცხადია, რაღაცის სანაცვლოდ და ეს ნაჩქარევი ვიზიტის მეორე მიზეზია.

 

მეორე მიზეზი გაზის კერაა, ერთ-ერთი თემა, რომელიც ერდოღანს საარჩევნო კამპანიის არგუმენტად ძალიან დაეხმარება. ამიტომ, პუტინი დახმარების სანაცვლოდ, დაჰპირდება დათაფლულ პირობებს და დათანხმდება ერდოღანის ყველა მოთხოვნას, რათა უშუალოდ პირველი პრობლემა მოაგვაროს. სხვათა შორის, მოთხოვნები კარგად არის ცნობილი: ფასდაკლება რუსულ გაზზე "25 პროცენტიდან ან ზემოთ" და გაზზე გადახდის გადავადება, მათ შორის უკვე მიღებულის ჩათვლით, მინიმუმ ერთი წლით.  ახალი მოთხოვნა - მილი უნდა ააშენოს გაზპრომმა საკუთარი ხარჯებით. მიწისძვრის შემდეგ თურქეთს ამისთვის ფული არ აქვს.

 

აქ შეიძლება გამოიკვეთოს "ორნახევარი" მიზეზიც - სირია. თურქები პირდაპირ დაინტერესებულნი არიან სირიისა და თურქეთის მთელ საზღვარზე უწყვეტი გამმიჯნავი ზონის შექმნით, რათა მოკვეთონ ქურთები თურქეთის ტერიტორიას და შექმნან ბარიერი სირიიდან დევნილთა შემოდინებისთვის. რუსეთი ჯერ კიდევ ქმნის დაბრკოლებებს რიგ ადგილებში. რასაც თურქები აღფრთოვანებაში სულაც არ მოჰყავს. ამიტომ ამ საკითხშიც შესაძლებელია პროგრესი.

 

ნიუანსი, რა თქმა უნდა ის არის, რომ თურქეთმა ნაკლებ სავარაუდოა დახმარება გაუწიოს ზავის საკითხებში. კონფლიქტის საციგურაო მოედანი უკრაინის შეტევისკენ მიგორავს და მისი შეჩერება ახლა უკვე შეუძლებელია. ამ შეტევის შედეგი უცნობია და გაურკვეველია, მაგრამ რისკები უკიდურესად მაღალი ხდება: უკრაინის შეიარაღებული ძალები შეიძლება დაიმსხვრეს რუსეთის თავდაცვასთან შეჯახებისას, მაგრამ ასევე შესაძლებელია მისი გარღვევა. ან შესაძლოა სხვა საფრთხეები გამოიკვეთოს - სანამ შეტევა არ დაიწყება, მისი სცენარების შეფასება რთულია, რომელიმე მათგანის ალბათობა დაახლოებით თანაბარია.

 

იმ შემთხვევაში, თუ ამ შეტევის შედეგი კრემლისთვის არახელსაყრელი იქნება, შესაძლო მოლაპარაკებებში პოზიციები გაცილებით სუსტი იქნება.  თუ ვითარებაში ხარისხობრივი ცვლილება განხორციელდება (ვთქვათ, უკრაინის შეიარაღებული ძალები გავლენ პირდაპირ ყირიმზე ან თუნდაც მოახერხებენ მასში შესვლას), მაშინ შეიძლება საერთოდ არ შედგეს მოლაპარაკება, თეორიულადაც კი.

 

აქედან გამომდინარე, სასწრაფოდ საჭიროა რაღაც ზომების მიღება, ახლავე. ამ ძალიან ამაღელვებელ მომენტამდე.

 

ამიტომ, სასწრაფო ბლიც ვიზიტიც აუცილებელია. პარტნიორის დარწმუნების მცდელობა. მიუხედავად იმისა, რომ ეს ასევე არის სასწაულის სტრატეგია - იქნებ ეს მოხდეს?”

 

რუსეთის ფედერაციისთვის კიდევ უფრო სევდიან სურათს ხატავს რესურსი „კრემლის საბურნუთე“. ამ რესურსის მიხედვით, ვლადიმერ პუტინის განცხადებამ ბელორუსში რუსული ბირთვული იარაღის განლაგების შესახებ შეიძლება მკვეთრად გააუარესოს მისი ურთიერთობა ჩინეთთან და ფაქტობრივად ანკარა რჩება უკანასკნელ პარტნიორად, რომლის იმედიც კრემლს შერჩენია.

 

ბელორუსში ბირთვული იარაღის შესახებ განცხადების შემდეგ (რომლის ლიდერი ალექსანდრე ლუკაშენკო პეკინი ხედავს თავის მოკავშირეს ევროპაში), ჩინელებს აინტერესებთ, რამდენად ესმის ვლადიმერ პუტინს, რომ მისი ქმედებები არღვევს სი ძინპინთან ერთად ნაკისრ ვალდებულებებს ბირთვული იარაღის სხვა სახელმწიფოების ტერიტორიაზე განლაგების დაუშვებლობასთან და პრინციპში ბირთვული ესკალაციის თავიდან აცილებასთან დაკავშირებით. პეკინმა ასევე დასვა კითხვა, ნიშნავს თუ არა ეს იმას, რომ რუსი მეგობრები სხვა სფეროებში ნაკისრ ვალდებულებებსაც დაარღვევენ? ანუ, პეკინი უკვე თვლის ბელორუსიას „თავის“ გავლენის სფეროდ და სთხოვს პუტინს, „არ ჩაყოს ცხვირი“ იქ მისი ნებართვის გარეშე. გამოდის, რომ ჩინეთთან „მოკავშირეობის“ შემდგომი იმედი შესაძლოა რუსეთის ფედერაციისთვის უბრალოდ დამამცირებელი აღმოჩნდეს და  „სახე დააკარგვინოს“ მსოფლიო თვალში.

 

ამრიგად, თურქეთი რჩება უკანასკნელ პარტნიორად, რომელთანაც რუსეთს ნამდვილად შეუძლია „გამოძვრეს“ ამჟამინდელი კრიტიკული სიტუაციიდან უკრაინის ომში სუვერენიტეტის დაკარგვის გარეშე. მაგრამ ბუნებრივია, თურქეთი დაჟინებით მოითხოვს რუსეთის ფედერაციასა და უკრაინას შორის მშვიდობის სწრაფად დამყარებას სახელმწიფოთა ტერიტორიული მთლიანობისა და საზღვრების ხელშეუხებლობის საფუძველზე და უფრო და უფრო დაჟინებით მოითხოვს რუსეთის ფედერაციის ხელმძღვანელობისგან დეოკუპაციის დაწყებას. ეს შესაძლოა გახდეს რუსეთის ფედერაციის მეთაურის თურქეთში დაგეგმილი ვიზიტის მთავარი თემა.

 

ძალიან საინტერესო სიტუაცია იქმნება ვლადიმირ პუტინის თურქეთში ვიზიტთან დაკავშირებით. თურქეთი რჩება იმ მცირერიცხოვან ქვეყნებს შორის, რომელიც ვლადიმერ პუტინს ჰააგაში არ გადასცემს. მაგრამ „სომეხმა ძმებმა“, რომლებისთვისაც იგივე ვლადიმერ პუტინმა ბევრი რამ გააკეთა, სწორედ იმ დღეს, როდესაც გადაწყვიტეს თურქეთთან სახმელეთო საზღვრის გახსნა მესამე ქვეყნების მოქალაქეებისთვის, ასევე გადაწყვიტეს რომის სტატუტის რატიფიცირება. რომის სტატუტის ნორმების საფუძველზე, სომხეთი იღებს ვალდებულებას, გადასცეს ჰააგის სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლოში ძებნილი ადამიანები. რატიფიკაცია განხორციელდა მეორე დღეს მას შემდეგ, რაც სასამართლომ ვლადიმერ პუტინი ძებნილთა სიაში შეიყვანა.

 

 

ალექსანდრე გედევანოვი

წაკითხულია : 577