ანალიტიკა

33 წელი სპიტაკის მიწისძვრიდან - დასკვნების გამოტანის დროა

07.12.21 12:20


7 დეკემბერს 33 წელი შესრულდა სომხეთის სსრ ჩრდილოეთით მომხდარი სპიტაკის დამანგრეველი მიწისძვრიდან, რომელმაც 25 ათასზე მეტი ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა. სამწუხაროდ სომხეთის რესპუბლიკაში დღემდე ურჩევნიათ არ გაიხსენონ მოვლენები, რომლებიც წინ უსწრებდა მიწისძვრას. თუმცა, მათ სწორედ დღეს  უნდა გაიხსენონ, გადახედონ და მოინანიონ რაც ჩაიდინეს თუ სომხეთს ნამდვილად სურს კეთილმეზობლური ურთიერთობების დამყარება უახლოეს მეზობლებთან.

 

საშინელი მოვლენები მოხდა მიწისძვრის წინა დღეს პრაქტიკულად მთელს სომხეთის სსრ-ში - დაახლოებით 1988 წლის 27 ნოემბრიდან დაიწყო პოგრომების, მკვლელობებისა და აზერბაიჯანელების  განდევნის "ბუმი" წინაპრების მიწიდან.

 

აზერბაიჯანული მოსახლეობის „წმენდის“ ოპერაცია კარგად იყო დაგეგმილი. 27 ნოემბრიდან აზერბაიჯანულ სოფლებზე თავდასხმები თითქმის ერთდროულად შეთანხმებულად განხორციელდა  სომხეთის სსრ-ის მთელ ტერიტორიაზე  და უდიდესი სისასტიკით სომეხი ნაციონალისტები სწორედ მომავალი სპიტაკის მიწისძვრის ზონაში გამოირჩეოდნენ.

 

სულ რაღაც სამ დღეში, 1988 წლის 27-დან 29 ნოემბრამდე, 33 აზერბაიჯანელი დაიღუპა სპიტაკის, გუგარქისა და სტეფანავნის რაიონებში. განსაკუთრებული სისასტიკე გამოიჩინეს გუგარქის რაიონში. საკმარისია აღვნიშნო, რომ დამწვარი 15 აზერბაიჯანელიდან 13 ამ რაიონიდანაა, მათგან 12 სოფელ ვართანის მკვიდრია. სომხეთის გუგარქის რაიონის სოფელ გეზალდარაში 21 აზერბაიჯანელი დაიღუპა.

 

სპიტაკის მიწისძვრის შემდეგ კი, მაშველებმა აღმოაჩინეს საშინელი დანაშაულის კვალი - სომეხი ნაციონალისტების მიერ მილში გამოკეტილი აზერბაიჯანელი ბავშვების გვამები. ამ საშინელი მკვლელობის გარემოებები დღემდე გამოუძიებელია და დამნაშავეები ჯერაც არ არიან ნაპოვნი. თუმცა, დიდი ალბათობით მკვლელობის უშუალო მონაწილეები ზეციურ რისხვას ვერ გადაურჩნენ და მიწისძვრის დროს დაიღუპნენ.

 

სომხური სსრკ-ს რეგიონული სტრუქტურების „ოფიციალური“ ლიდერები ასევე მონაწილეობდნენ დარბევებში, მკვლელობებში და აზერბაიჯანელთა განდევნაში. ასე მაგალითად, 1988 წლის 27 ნოემბერს, კგბ-ს თავმჯდომარის მოადგილე მეჰრაბიანი, სპიტაკის ოლქის უფროსი როვდ სარქისიანი და საოლქო აღმასრულებელი კომიტეტის თავმჯდომარე ხაჩიანი ჩავიდნენ სოფლებში სარალსა და გურსალიში და აზერბაიჯანელებს განუცხადეს, რომ მათ სულ ორი საათი ჰქონდათ სოფლების დასატოვებლად.

 

ხალხი უარზე იდგა რადგან ციოდა, პრაქტიკულად ასეთ ამინდში და ასეთ დროს გადაადგილება ბავშვებისა და მოხუცების ჯანმრთელობისთვის უბრალოდ სასიკვდილოდ საშიში იყო, დაყოვნებას ითხოვდნენ. მაგრამ ვერც ერთმა მუდარამ ვერ გაჭრა სომეხ ლიდერებზე. ასობით კარგად შეიარაღებულმა ბოევიკმა სოფლების დაბომბვა დაიწყო. ხოცვა-ჟლეტა თავიდან აიცილეს მხოლოდ საბჭოთა სამხედროებმა, რომლებიც დროულად ჩამოვიდნენ კიროვაკანიდან და გაჭირვებით მოიგერიეს ბოევიკების შეტევა.

 

მეორე დღეს სარგსიანი და მეჰრაბიანი კვლავ ჩავიდნენ სოფელ სარალში და მოსახლეობას განადგურებით დაემუქრნენ, გაიმეორეს თავიანთი მოთხოვნები.

სოფელში 34 ავტობუსი გავიდა, თითოეული ავტობუსი ორ ოჯახზე იყო გათვლილი.

დატვირთული მხოლოდ მინიმალური საჭიროებით, სოფლის მაცხოვრებლები სამხედროების თანხლებით წავიდნენ, მაგრამ 30 ნოემბერს აზერბაიჯანის სსრ-ს ტერიტორიაზე მდებარე გუგარის რაიონის გამზაჩამანის სოფლის მახლობლად მიმავალი ავტობუსების კოლონას ცეცხლი გაუხსნეს.

 

დაიღუპა სამი აზერბაიჯანელი, მათ შორის 11 წლის მოზარდი, 38 დაშავდა, შვიდი კი მძიმედ დაიჭრა. დაჭრილთა უმეტესობას უკვე აზერბაიჯანის სსრ-ის ტერიტორიაზე, ყაზახეთის რეგიონალურ საავადმყოფოში დაეხმარნენ და როგორც მოგვიანებით გაირკვა, ამან მათი სიცოცხლე გადაარჩინა. მაგრამ დაჭრილი 30 წლის ბალაჯაევა სურაია ჰუსეინ კიზი გადაიყვანეს კიროვაკანის ქალაქის საავადმყოფოში.

ახლობლები იმედოვნებდნენ, რომ იქ მაინც სომეხი ექიმები გულმოწყალებას გამოიჩენდნენ ქალის მიმართ. მაგრამ სამწუხაროდ უბედური ქალი ექიმებმა მხოლოდ იმიტომ დაახრჩვეს, რომ ის აზერბაიჯანელი იყო.

 

 იმავე დღეს დილით აზერბაიჯანელების მიერ მიტოვებულ სოფელში 40-მდე ნაგავსაყრელი მარაუდი შემოვიდა, აზერბაიჯანული სახლებიდან ნაძარცვის დიდი ნაწილი მანქანებზე დატვირთეს და სპიტაკში გადაიყვანეს. დაიწვა საყოფაცხოვრებო ნივთების კიდევ ერთი, ნაკლებად ღირებული ნაწილი. ძარცვის სურათი მტკივნეულად წააგავს „ძველი ქრისტიანი ხალხის“ ბოევიკების ქმედებებს 1993 წლის შემოდგომაზე სოხუმის აღების შემდეგ.

 

სოფელ გურსალის მცხოვრებთა უმეტესობა გააძევეს. მიწისძვრის დროს 2000-ზე მეტი მოსახლეობიდან ასზე ნაკლები დარჩა. მიწისძვრის დროს სოფლის 20 მცხოვრები დაიღუპა. მიწისძვრისგან გადარჩენილ სომხებს, სომხეთის სსრ ხელისუფლების მაცხოვრებლებს ერთჯერადი დახმარება გაუწიეს 20-40 ათასი რუბლის ოდენობით, ხოლო აზერბაიჯანელებს - 3-5 ათასი რუბლის ოდენობით.სომხეთის სსრ ბოევიკებმა მიწისძვრას გადარჩენილ ბოევიკებს ძალზე სწრაფად აიძულეს დაეტოვებინათ სომხეთი.

 

მართალია, სპიტაკის მიწისძვრის შემდეგ გაჩნდა იმედი, რომ სულ მცირე საშინელი ტრაგედია გამოაფხიზლებდა სომეხ ნაციონალისტებს. მაგრამ, სამწუხაროდ აზერბაიჯანის მხრიდან შერიგების ყველა ჟესტი მტრულად იქნა აღქმული.

 

დღეს 44-დღიან ომში სომეხმა ნაციონალისტებმა გამანადგურებელი მარცხი განიცადეს და აზერბაიჯანი კვლავ შერიგების ხელს უწვდის სომხეთს.

კომუნიკაციების განბლოკვა, ეკონომიკური კავშირების აღდგენა შეიძლება იყოს პირველი ნაბიჯი ხალხებს შორის ნამდვილი მშვიდობისკენ. უფრო მეტიც, დროა გავიგოთ, რომ აზერბაიჯანელების მიმართ მთელი სისასტიკე და დაუნდობლობა, მთელი სიძულვილი, ასე თუ ისე შემდეგ თავად სომეხ ხალხს დაუბრუნდება.

 

 

Kavkazplus

წაკითხულია : 253


დატოვეთ კომენტარები

(გთხოვთ, კომენტარებში თავი შეიკავოთ რელიგიური, რასობრივი და ნაციონალური დისკრიმინაციის გამოხატვისაგან, ნუ გამოიყენებთ სალანძღავ და დამამცირებელ გამოთქმებს, ასევე კანონსაწინააღმდეგო მოწოდებებს.)

გამოაქვეყნეთ
დასაშვებია 512 სიმბოლოს შეყვანა

ახალი ამბები