ანალიტიკა

ომის საფრთხე მითიური „გენოციდის“ წლისთავზე
01.04.24 19:06

ვითარება სომხეთის რესპუბლიკის გარშემო უფრო და უფრო უარესდება იმის გამო, რომ ქვეყანა ძალიან სწრაფად გადადის ერთი გეოპოლიტიკური ბანაკიდან მეორეში. ამან შეიძლება გეოპოლიტიკური გახურება გამოიწვიოს. სომხეთსა და რუსეთს შორის ალიანსი, ფაქტობრივად, მხოლოდ ქაღალდზე რჩება, რუსული სამხედრო ბაზისა და მესაზღვრეების გაყვანა უკვე გარდაუვალია. სომხეთი რეგიონში თავის ახალ მოკავშირეებს და „მფარველებს“ – აშშ-სა და საფრანგეთს იწვევს. ამავდროულად, უარს  არ ამბობს სამხედრო შურისძიებაზე და უცხო ტერიტორიების მიტაცების ახალ მცდელობაზე, თანაც უკვე ახალი მოკავშირეების დახმარებით.

 

სომეხი ნაციონალისტები მოკავშირეებს ცვლიან ტერიტორიული დაპყრობისა და მათი "დიდი სომხეთის" მშენებლობის მიზნით, რადგან სომხური სახელმწიფოს უსაფრთხოება რუსეთთან ალიანსის საერთაშორისოდ აღიარებულ საზღვრებში და კოლექტიურო უსაფრთხოების ხელშეკრულების ორაგანიზაციაში (კუხო) გაწევრიანება ისედაც მშვენივრად იყო უზრუნველყოფილი. რუსეთის ფედერაციამ და კუხოს ქვეყნებმა კი უარი თქვეს სომხების ინტერესებისთვის ბრძოლაზე მისთვის უცხო მიწების გადაცემის მიზნით, რამაც გამოიწვია რუსოფობიის ტალღა სომხეთის რესპუბლიკაში.

 

მეორეს მხრივ, ერევანს, როგორც ჩანს, ესმის, რომ სამხედრო ავანტიურამ „მოკავშირეების ცვლილებით“ შეიძლება მიგვიყვანოს არა სასურველ „ტერიტორიულ ზრდამდე“, არამედ კატასტროფამდე. ამიტომ ერევანში ამ წუთებში „ორმაგი დაზღვევაზე“ ფიქრობენ, როგორც „ძველი“ (რუსეთის ფედერაცია), ისე „ახალი“ (აშშ და საფრანგეთი) მოკავშირეებისგან. უკეთესი იქნებოდა „სამმაგი დაზღვევა“, ირანის ჩართვით, რათა „სომეხთა ყველა მოკავშირე“ დაეხმაროს სომხეთს სამხედრო ავანტიურის წარუმატებლობის შემთხვევაში.

 

როგორც ჩანს, სწორედ ამის იმედი აქვთ სომეხ სამხედროებს, რომლებმაც დაიწყეს გააქტიურება სომხეთ-აზერბაიჯანის საზღვართან, რაზეც აზერბაიჯანის თავდაცვის სამინისტრო იძულებული გახდა ეპასუხა.

 

აზერბაიჯანის რესპუბლიკის თავდაცვის სამინისტრომ გამოაქვეყნა: „ბოლო დროს სომხეთ-აზერბაიჯანის პირობითი საზღვრის სხვადასხვა მიმართულებით შეინიშნება ცოცხალი ძალის, ჯავშანტექნიკის, საარტილერიო დანადგარების კონცენტრაცია, ასევე სხვა მძიმე ცეცხლსასროლი იარაღის და სომხეთის შეიარაღებული ძალების ჯარების ინტენსიური გადაადგილება. ასევე, ბოლო დღეებში სომხეთში გააქტიურდა რევანშისტული ძალები, რომლებიც აზერბაიჯანს ომით ემუქრებოდნენ, ჩვენი ქვეყნის წინააღმდეგ აგრესიულმა რიტორიკამ მაღალ დონეს მიაღწია და გაიზარდა წამქეზებლური ინფორმაციის რაოდენობა, რაც საინფორმაციო სივრცეში ვითარების გამწვავებას ემსახურება. აზერბაიჯანის თავდაცვის სამინისტრო აფრთხილებს, რომ სომხეთის შეიარაღებული ძალების მიერ აზერბაიჯანის წინააღმდეგ სამხედრო პროვოკაციის ნებისმიერი მცდელობა მტკიცედ აღიკვეთება აზერბაიჯანის არმიის მიერ და კიდევ ერთხელ აცხადებს, რომ სიტუაციის გამწვავებაზე და ნებისმიერ შესაძლო პროვოკაციაზე მთელი პასუხისმგებლობა დაეკისრება სომხეთსა და მის მფარველებს“.

 

სომხეთის ელჩი ევროკავშირში ტიგრან ბალაიანი მაშინვე გამოეხმაურა აზერბაიჯანის თავდაცვის სამინისტროს განცხადებას და თქვა, რომ სომხური აღდგომის შემდეგ (რომელიც ამ წლის 31 მარტს იყო), აზერბაიჯანს და მის მოკავშირეებს თითქოს „სურთ სომხეთზე თავდასხმა, რათა ხელი შეუშალონ 5 აპრილს დაგეგმილ ნიკოლ ფაშინიანის შეხვედრას  სახელმწიფო მდივან ბლინკენთან და ურსულა ფონ დერ ლაიენთან, რომელიც მიზნად ისახავს სომხეთის განვითარებასა და მდგრადობას.

 

ცხადია, 2024 წლის 5 აპრილს ბრიუსელის შეხვედრისთვის სამზადისში, სადაც სომხები ხელს მოაწერენ შეთანხმებას „უსაფრთხოების ქოლგის“ შესახებ შეერთებულ შტატებთან და ევროკავშირთან, თავად სომხეთი ყველაფერს აკეთებს იმისათვის, რომ რეგიონში უსაფრთხოება კითხვის ნიშნის ქვეშ დადგეს და ომი დაიწყოს. ეს სულაც არ არის შემთხვევითი.

 

აშკარაა, რომ სომეხი ნაციონალისტები აპირებენ სიტუაციის გათამაშებას ისე, რომ სომეხი ნაციონალისტები რუსეთს დაადანაშაულებენ როგორც „წარსულის,  ასევე მომავალ გენოციდებში“.

 

მიუხედავად იმისა, რომ სომხეთს ბოლომდე არ გაუწყვეტია ‘ძველ’ მოკავშირეებთან ურთიერთობა, ის უკვე ‘თავისიანად’ იქცა ‘ახალი’ მოკავშირეებისთვის და არსებობს ჰიპოთეტური შესაძლებლობა, რომ მას ‘ძველნიც’ და ‘ახალნიც’ დაეხმარებიან, მორიგი ‘გენოციდის’ თავიდან ასაცილებლად.

 

მართალია, არსებობს კიდევ ერთი, უფრო რეალური შესაძლებლობა იმისა, რომ როგორც „ახალი“ და „ძველი“ მოკავშირეები უბრალოდ დატოვებენ სომხეთს მეზობლებთან პირისპირ გასამკლავებლად. არაერთხელ მომხდარა ისტორიაში ისე, რომ სომეხი ნაციონალისტები ახალი და ძველი "მოკავშირეებისთვის" თავიანთ "განსაკუთრებულ მნიშვნელობაში" არწმუნებენ საკუთარი "კულტურითა" და "სიძველით" და არც უნდათ დაუშვან, რომ ისინი შეიძლება ცინიკურად გამოიყენონ და გადააგდონ.

 

ერთის მხრივ, პროდასავლური სომეხი რევანშისტებისთვის „დრო იწურება“. ნოემბერში შეერთებულ შტატებში საპრეზიდენტო არჩევნებია, რაც იმას ნიშნავს, რომ ზაფხულის ბოლოს - შემოდგომის დასაწყისისთვის მთავარ ზესახელმწიფოს ნამდვილად არ ექნება „დრო სომხეთისთვის“. ჯერჯერობით თეთრ სახლს დემოკრატიული პრეზიდენტი ჯოზეფ ბაიდენი მართავს და მოგეხსენებათ, აშშ-ის დემოკრატიული პარტია, რესპუბლიკელებისგან განსხვავებით, უფრო მეტად არის მიდრეკილი სომხური ლობის მოსასმენად. მისი ხელახლა არჩევის გარანტიები კი არ არსებობს და სავარაუდო მომავალ პრეზიდენტ დონალდ ტრამპთან სომხებმა ვერ დაამყარეს კარგი ურთიერთობა 44-დღიანი ომის დროს, როდესაც შეერთებულმა შტატებმა არაფერი გააკეთა ყარაბაღში ოკუპანტებისა და სეპარატისტების დამარცხების თავიდან ასაცილებლად.

 

კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი მომენტი ის არის, რომ დონალდ ტრამპი ბევრად უფრო „ანტიირანულად“ არის განწყობილი, ვიდრე ჯოზეფ ბაიდენი. საქმე თუ ტრამპის ახალი არჩევისკენ წავა, მაშინ ირანი უბრალოდ არ მოითმენს შეერთებული შტატებისა და სომხეთის ალიანსს და ჩრდილოეთ საზღვარზე ამერიკული ჯარების გამოჩენის პერსპექტივას. იგი უკვე უკმაყოფილოა მსგავსი პერსპექტივით. ის ფაქტი, რომ 2024 წლის 5 აპრილს ბრიუსელში დაგეგმილია ევროკავშირის, შეერთებული შტატებისა და სომხეთის ოფიციალური პირების შეხვედრა, სადაც იგივე შეერთებული შტატები აპირებს ერევნისთვის „უსაფრთხოების გარანტიების“ მიცემას, თეირანის ნეგატიურ რეაქციას იწვევს, რის შერბილებასაც გაშმაგებით ცდილობს სომხეთის ხელისუფლება.  თეირანმა უკვე გააფრთხილა ერევანი, რომ თუ სომხეთი გადაწყვეტს დაუახლოვდეს შეერთებულ შტატებსა და ევროკავშირს და ხელს მოაწერს სამხედრო შეთანხმებას, ირანმა შესაძლოა ხელი შეუშალოს ინდოეთიდან სამხედრო ტექნიკის გავლას. ასევე დაჰპირდნენ, რომ ამ შემთხვევაში სომხეთს შეეზღუდება წვდომა ინდოეთის ოკეანეზე და სომხეთში ამერიკული ბაზების შემთხვევაში „სპარსეთის ყურე - შავი ზღვა“ პროექტის რაიმე განხორციელებაზე საუბარი არ იქნებოდა. ამასთან დაკავშირებით, სომხეთის უშიშროების საბჭოს მდივანი არმენ გრიგორიანი 5 აპრილს ბრიუსელის შეხვედრამდე ირანში გაემგზავრება, რათა კრიტიკულ სიტუაციაში ეს „მოკავშირე“ არ დაკარგოს.

 

საფრანგეთში, პარიზში, სომხების მეორე "იმედის შუქურაში", 2024 წლის ოლიმპიადაა დაგეგმილი. საფრანგეთის ხელისუფლებასთან შეთანხმებით სამხრეთ კავკასიის ომის „ინფორმაციულმა რეზონანსმა“  შეიძლება გლობალური „გავლენა“ მოახდინოს, თუ ის დაიწყება ოლიმპიადამდე, ან მის დროს, მაგრამ არა შემდეგ.

 

ეს „სარკმელი“ არ იქნებოდა უკანასკნელი და საბედისწერო სომხეთის სახელმწიფოებრიობის ისტორიაში. ისინი ხომ ვერ შეძლებენ "უკან შეღწევას" ამ სარკმელში. ცოტა ხნის წინ ლიკვიდირებული „მეორე სომხური სახელმწიფოს“ - სეპარატისტული „არცახის“ ბედმა, რომელსაც ყველა „მოკავშირე“ თითქოს „თანაუგრძნობდა“, მაგრამ რეალურად არავინ დაეხმარა, ერევანში პოლიტიკოსებს თითქოს ვერაფერი ასწავლა.

 

 

გიორგი მაზნიაშვილი

წაკითხულია : 757