ანალიტიკა

ვიდრე ქართველებს „სძინავთ“ მათ უნიკალურ ხალხურ ცეკვებს სომხები თავხედურად ითვისებენ
25.09.17 16:00

ქართული კულტურა იმდენად მდიდარი და თავისებურია და იმდენად „იტაცებს“ სხვა ქვეყნების წარმომადგენლებს, რომლებიც მას ეცნობიან, რომ ქართველები არავითარ განსაკუთრებულ ძალისხმევას არ მიმართავენ რომ საკუთარ არამატერიალურ კულტურულ მემკვიდრეობაზე უფლება დაიცვას.

ამით სარგებლობენ მეზობელი ერის არც თუ ისე კეთილსინდისიერი წარმომადგენლები, რომელსაც „ინტელექტუალურ ელიტაში“ (თუ შეიძლება ასე ვთქვათ) განუვითარდა კლეპტომანიის კომპლექსი. სომეხ ნაციონალისტებს უბრალოდ არ შეუძლიათ მშვიდად უყურონ მეზობლების კულტურულ მიღწევებს და არ მიითვისონ ისინი და „ძველსომხურად“ არ გამოაცხადონ. ამასთან, ეს ყველა სფეროს ეხება – კულინარიას, მუსიკას, სიმღერას, ცეკვებს და ასე შემდეგ.

სომხები უკვე «გაებნენ» საერთაშორისო სკანდალში, როდესაც აზერბაიჯანული ეროვნული ცეკვის «კოჩარი» მითვისება სცადეს და მასზე იუნესკოში საკუთარი უფლების მოპოვება სცადეს, როგორც არამატერიალურ კულტურულ მემკვიდრეობაზე. მაგრამ ეს აფიორა მათ ჩაუფლავდათ. იუნესკომ სომხებს უარი განუცხადა და ეს ცეკვა მის „ეროვნულ მონაპოვრად“ არ აღიარა. მიუხედავად ამისა, სხვა ერების ქურდობის პროცესი სომეხ გამყალბებლებს, როგორც ჩანს, სისხლში აქვთ გამჯდარი.

სულ ცოტა ხნის წინ სომხებმა ქართული ეროვნული ცეკვის მითვისება კვლავ სცადეს და ქართველებმა ბოლოს შეიტყვეს იმის შესახებ, რომ თურმე, მათი უნიკალური ცეკვა „ზემყრელო“ ყოფილა „უძველესი სომხური ეროვნული ცეკვა „ბერდი““, რომელსაც სომხები ქართული მუსიკის ქვეშ ასრულებენ.

ამ სკანდალს ყურადღება მიაქცია «SputnikАрмения», რომელმაც გამოაქვეყნა ლაურა სარქისიანის მასალა «ქართველებმა და სომხებმა კვლავ ცეკვების გამო იკამათეს ». ამასთან ავტორი «როგორც თავისთავადს, ვიდეოზე ასახულ ცეკვას, რომელიც კამათის მიზეზი შეიქნა, „სომხურ ცეკვად „ბერდი““ აცხადებს, ამასთან ის არც ახსენებს ქართულ ცეკვას „ზემყრელო“. გთავაზობთ ამონარიდს ამ მასალიდან:

«Facebook სოციალური ქსელის სივრცეში მორიგი ქართულ-სომხური პოლემიკა გაიმართა: სომხური ქორწილის ვიდეოზე ახალგაზრდები ეროვნულ ცეკვას „ბერდი“ ავრცელებენ ქართული მუსიკის ქვეშ "დაისიდან".

საქორწილო ვიდეომ, რომელიც Facebook სოციალური ქსელის ერთ-ერთ ჯგუფშია გამოქვეყნებული სახელწოდებით «სომხური ეროვნული ცეკვა "ბერდი" ლამაზ ქორწილში», ერთმანეთს დაუპირისპირა ქართველი და სომეხი მომხმარებელი. რამოდენიმე ათეული ეთნიკური სომეხი და ქართველი ნამდვილ კომენტარების ომში ჩაერთო ამ ვიდეოსთან დაკავშირებით და ყოველი ცდილობს დაამტკიცოს, რომ ეს მისი ეროვნული ცეკვაა.

ზოგიერთი მომხმარებელი შეურაცხყოფაზეც კი გადავიდა, კერძოდ, საქართველოში განაცხადეს ქართული ეროვნული მარგალიტის, ზაქარია ფალიაშილის „დაისიდან“ ცეკვა „დაისის“ მითვისების შესახებ. გაისმა არაცენზურული ლექსიკაც.

ქართველი მომხმარებელი ვერც Facebook სომეხ მომხმარებელთა პასუხმა დაარწმუნა: დამამტკიცებელ საბუთად რამოდენიმე ვიდეო გამოქვეყნდა, სადაც ცეკვა „ბერდი“ იყო ასახული.

არგუმენტი არადამაჯერებელი იყო, ხოლო კომენტარების რაოდენობა სულ უფრო და უფრო მატულობდა. შედეგად, მომხმარებლები მივიდნენ იმ დასკვნამდე, რომ ვიდეოზე ახალგაზრდა ვაჟები ნამდვილად სომხურ ეროვნულ ცეკვას „ბერდი“ ასრულებენ, მაგრამ არა სომხური, არამედ ქართული მუსიკის ქვეშ. სწორედ ამან გამოიწვია გაუგებრობა.

სომხურ-ქართული დავა ცეკვა „დაისის“ გარშემო გასულ წელსაც ატყდა. ქართული ცეკვა "დაისი" ვიდეოს ავტორმა სომხურ საქორწილო ცეკვად მოიხსენია, საზოგადოებაში საყოველთაო აღშფოთება გამოიწვია. უფრო კონკრეტულად კი, "იუთუბზე" შექმნილი ექაუნთიდან "MENQ meroncov" აიტვირთა ვიდეო, რომელიც ასახავს ამერიკაში მოქმედი ქორეოგრაფიული ანსამბლის "გევორქიანის ცეკვის აკადემიის" ერთ-ერთი კონცერტის ფრაგმენტს, სადაც ანსამბლის სოლისტები, ვართან და სირანუშ გევორქიანები ქართულ ცეკვას, "დაისს" ასრულებენ. ვიდეოს განმარტებაში ეწერა, რომ ეს სომხური საქორწილო ცეკვაა.

ამასთნ დაკავშირებით გევორქიანის აკადემიამ ღია წერილი გამოაქვეყნა, რომელმაც სიტუაცია განმუხტა და ბოდიში მოიხადა მესამე მხარის შეცდომის გამო.»

ამგვარად ლაურა სარქისიანი, მიუხედავად იმისა, რომ აღიარებს, რომ ცეკვა ქართული მუსიკის ქვეშ სრულდებოდა, დაჟინებით ამტკიცებს, რომ ეს «სომხური ეროვნული ცეკვა „ბერდია““, რაც, სხვა არაფერია, თუ არა ჯერ კიდევ საბჭოთა კავშირის დროს მითვისებული ქართული ცეკვა „ზემყრელო“ (ქართული გუნდური ცეკვის „ფერხული“ ნაირსახეობა).

ეს ცეკვა მაშინ ქართველების დაუდევრობის გამო იქნა მითვისებული, მაშინ ქართელებმა მასზე საკუთარი უფლება არ განაცხადეს, არც სკანდალი აუტეხავთ სსრკ მასშტაბით მაშინ, როცა სომეხი ქორეოგრაფები საკუთარი ანსამბლებით გასვლით კონცერტებზე ამ ცეკვას ასრულებდნენ და მოპარულ ქართულ ცეკვას „სომხურად“ ასაღებდნენ. ».

ამ ცეკვის „სომხური საკუთრების სახით“ პროპაგანდირება ჯერ კიდევ 1963 წ. დაიწყო, მას ერევნის საცეკვაო ანსამბლი „ბერდი“ ასრულებდა. ამგვარ პლაგიატზე ქართელებს მაშინ რეაგირება არ მოუხდენიათ, ხოლო ანსამბლის სახელწოდების მიხედვით ცეკვისათვის მინიჭებული სახელის გავრცელება სომხეთსა და სომხურ დიასპორაში სპეციალურად დაიწყეს.

შედეგად – სომეხი ნაციონალისტები მთელს მსოფლიოში ასაღებენ ამ უძველეს ქართულ ცეკვას, როგორც „უძველეს“სომხურ ეროვნულ ცეკვას „ბერდი““, მაგრამ კრინტსაც არავინ ძრავს იმის შესახებ, რომ ეს ცეკვა იმთავითვე ქართულია და „ზემყრელო“ ეწოდება - ამ ინფორმაციას საგულდაგულოდ მალავენ.

საოცარია – რატომ არ აწარმოებენ ქართველები ამ უნიკალური ცეკვის პროპაგანდას, ან რატომ დაუთმეს უბრძოლველად საკუთარი წინაპრების მიერ დატოვებული მემკვიდრეობა სხვისი საკუთრების ცნობილ მიმტაცებლებს.

ამასთნ, თუკი თავად სასომხეთში „ეროვნული ცეკვა „ბერდის““ შესახებ ყოველმა სომეხმა იცის, საქართელოში ბევრისთვის უცნობია ცეკვა „ზემყრელო“!, თუმცა მთიან დასახლებებში ამ ცეკვას დღემდე ასრულებენ ეროვნულ დღესასწაულებზე. ამაში დამნაშავენი ქართული კულტურის დარგში მოღვაწეები არიან, ქართველი ქორეოგრაფების ჩათვლით. ასეთი უნიკალური ცეკვის «ზემყრელო» მფლობელი მსოფლიოში სხვა ერი არსად გვეგულება.

ცეკვა «ზემყრელო» ქართული გუნდური საცეკვაოს „ფერხული“ ერთ-ერთი ფორმაა. ცნობილია „ფერხულის“ 20-მდე სახეობა. „ზემყრელო“ მრავალიარუსიანი „ფერხულია“ და წარმოსდგება სიტყვისაგან «ზემო». ორიარუსიან „ზემყრელოს“ ზოგჯერ „ორსართულასაც“ უწოდებენ.

ცეკვა «ფერხული» (მათ შრის «ზემყრელო») ასევე «მებრძოლთა ფერხულის» სახელს ატარებს, რომელიც იმთავითვე აქარწყლებს მოსაზრებას ამ ცეკვის „სომხური“ წარმოშობის შესახებ, ვინაიდან ბოლო ათასწლეულია, რაც ცნებები „სომეხი“ და „მებრძოლი“ სრულიად შეუსაბამოა.

მებრძოლები იმ ერში იბადებოდნენ, რომელსაც საკუთარი სახელმწიფოებრიობა გააჩნდა ან ცხოვრობდნენ დამოუკიდებლად, მაგრამ სომხებმა დამოუკიდებლობა დიდი ხნის წინ დაკარგეს და მუდამ სხვისი მონები იყვნენ. ასე რომ, სომხებს მებრძოლები საფერხულოდ ნამდვილად არ ჰყოლიათ. შესაძლოა, ვაჭრების, ქალაქელი თაღლითების თავყრილობას ჰქონოდა ადგილი, მაგრამ არა მებრძოლებისას.

ყველაზე საინტერესო კი ისაა, რომ ქართული ცეკვების მოპარვით, სომხებმა თავადვე გაყიდეს საკუთარი თავი, როდესაც მას საბრძოლო „ბერდი“, ანუ „ციხესიმაგრე“ დაარქვეს. მიწებზე, სადაც სომხები ცხოვრობენ, არც ერთი ცეხესიმაგრე არ არსებობს. ყველა ციხესიმაგრე ეკუთვნოდათ თურქებს, რომლებიც მებრძოლ და მმართველ ელიტას წარმოადგენდნენ. მაგრამ თურქები - ანუ აზერბაიჯანელები და თურქები - არასოდეს აცხადებენ პრეტენზიას ქართულ ეროვნულ ცეკვებზე.

ქართული საბრძოლო ფერხული «ზემყრელო» — ცეკვაა, რომელიც შემსრულებელთაგან განსაკუთრებულ მოხელრხებულობასა და ძალას მოითხოვს, იგი დღესაცაა გავრცელებული საქართველოში, განსაკუთრებით სვანეთში. ეს საფერხულო, ჩვეულებრივ, ორიარუსიანია, მაგრამ ძალიან ხშირად, მოცეკვავეები მესამე იარუსსაც ქმნიან, ამისათვის კი არა მხოლოდ ძალა და მოხერხება, არამედ სპეციალური უნარ-ჩვევებიცაა აუცილებელი.

საინტერესოა ისიც, რომ არა მხოლოდ სომხები ცდილობენ მიითვისონ ეს უნიკალური ქართული ცეკვა „ზემყრელო“. ამ ცეკვის მითვისებას ოსებიც გამალებით ცდილობენ და მას „ნართაული სიმდი“ დაარქვეს. უფრო მეტიც, სოციალურ ქსელში სომეხი და ოსი ნაციონალისტები აზიარებენ საკუთარ „მემკვიდრეობას“ და ერთმანეთს იმის შესახებაც ეკამათებიან, სად უფრო ადრე შეიქმნა ეს ცეკვა და იმის შესახებ, თუ როგორ შეიძლება ორ არამეზობელ ერს (რომლებიც კავკასიაში ჩამოსახლდნენ ერთმანეთის „მსგავსი“ ცეკვები გააჩნიათ. არც სომეხი და არც ოსი ნაციონალისტები არ აღიარებენ იმას, რომ ოსური „ნართაული სიმდი“ და სომხური „ბერდი“ სინამდვილეში მოპარული ძირძველი ქართული ცეკვაა „ზემყრელო“.

სხვათა შორის, ცეკვების მითვისებისას სომხებს ბოლომდე მითვისება მაინც არ შეუძლიათ, დიდი სურვილის მიუხედავად. მათი „ბერდი“ მხლოდ ორიარუსიანი ანუ ორსართულიანია.

„მესამე სართულის“ ასაგებად საჭიროა შემსრულებელთა უნარები და ძალისხმევის კოორდინირება. ქართველი მთიელები და განსაკუთრებით კი სვანები ამას ძალიან იოლად ახერხებენ საკუთრ ეროვნულ დღესასწაულებზე, ვინაიდან ამ ცეკვას ისინი თითქმის დაბადებიდანვე ასრულებენ. აი, სომეხ ქურდებს კი ქორეოგრაფიაში არაფერი გამოსდით. მათი „მესამე სართული“ მუდამ ინგრევა, ვინაიდან ცეკვა მითვისებულია.

აი, ასე ეწევიან სომხები მთელს მსოფლიოში ორსართულიანი „ეროვნული ცეკვა „ბერდის““ პროპაგანდას, რომელსაც უწოდებენ მსოფლიოში ერთადერთ ორსართულიან ცეკვას და ავიწყდებათ, რომ ერს, რომელსაც ეს ცეკვა მოპარეს - ქართველებს - მესამე სართულიც იოლად გამოსდით.




KavkazPlus

წაკითხულია : 352