ანალიტიკა

აზერბაიჯანისა და საქართველოს ურთიერთობა კარგი კეთილმეზობლობის და თანამშრომლობის ნათელი მაგალითია. ეს სრულად გამოიხატა დავით გარეჯის სამონასტრო კომპლექსის ბედთან დაკავშირებით (აზერბაიჯანული სახელწოდება - ქეჩიქჩი დაღ). ეს კომპლექსი მდებარეობს აზერბაიჯანისა და საქართველოს სახელმწიფო საზღვარზე, მისი უმეტესი ნაწილი მდებარეობს აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე. აქ კი კეჩიჩის დაღის მთის კომპლექსშია მთელი რიგი მღვიმეები, სადაც განთავსებული იყო ნეოლითური დროის სადგომები.ასევე ცნობილია, რომ გამოქვაბულების ნაწილი შემდგომ სამონასტრო კელიებად გარდაიქმნენ. დღეს დავით გარეჯის მონასტერი (წმინდა დავითის) გადაეცა ქართულ მხარეს, რომ იქ მივიდნენ მომლოცველები და ტურისტები. დღეს დავით გარეჯის კომპლექსი განიხილება საქართველოს ერთ-ერთი მთავარ სალოცავად და ღირსშესანიშნაობად და შედის იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლების სიაში. არქეოლოგიურ გათხრებსაც აწარმოებენ.

ამ დღეებში ქართულმა მედიამ გაავრცელა ინფორმაცია, ქართველ არქეოლოგთა ჯგუფმა იპოვა უნიკალური აღმოჩენები, „რომლებმაც გამოავლინეს საიდუმლო შუა საუკუნეების დავით გარეჯის საგამოქვაბულო კომპლექსის კელიების მკვიდრთა შესახებ“. საქართველოს ეროვნული მუზეუმის სპეციალისტები წმ. დავითის ლავრის ნაწილში, რომელიც კლდეში მოჩუქურთმებული სამონასტრო კომპლექსისა და დამატებითი ნაგებობების კომპლექსია, იპოვეს სპილენძის ჭურჭელი, კერამიკა და სასანთლეები. ყველა ჭურჭელი შესანიშნავად არის დაცული. ჟურნალისტების განცხადებით, ექსპედიციის ერთ-ერთი ლიდერი, პროფესორი ნოდარ ბახტაძე იტყობინება ინფორმაციას თავის ფეისბუქ გვერდზე.



არქეოლოგების აზრით, ნივთები ეკუთვნის გვიან შუა საუკუნეებს. „სავარაუდოდ ეს მაგიდის საგანძურია, მონასტრის ძმობის წევრებმა შეინახეს ამ მხარეში ირანელი დამპყრობლების შემოჭრის დროს, XVII საუკუნის დასაწყისში“,- წერს ბახტაძე. მასმედიაში გამოქვეყნდა ნაპოვნი არტეფაქტების სურათები. ამ ამბავმა ჩვენი ყურადღება მიიპყრო, რადგან აღმოჩენილი საგნები გარეგნულად ჩვენთვის კარგად ნაცნობი იყო. აქედან გამომდინარე, გადავწყვიტეთ აზერბაიჯანელი მეცნიერებისთვის მიგვემართა კომენტარებისათვის. აზერბაიჯანელ ექსპერთთა აზრით, პროფესორმა ნოდარ ბახტაძემ ცოტა არ იყოს დააჩქარა თარიღის დასკვნითა და აღმოჩენილი არტეფაქტების კუთვნილებით. აზერბაიჯანის ისტორიის ეროვნული მუზეუმის ეთნოგრაფიული სამეცნიერო ფონდის განყოფილების გამგე გულზადე აბდულოვას განცხადებით, გამოქვეყნებული ფოტოების მიხედვით შეიძლება ვიმსჯელოთ, რომ საუბარი მიდის აზერბაიჯანელი და არამარტო აზერბაიჯანელი არქეოლოგიებისთვის ნაცნობ ნიმუშებზე. ეს არის ტრადიციული აზერბაიჯანული სპილენძი და კერამიკული ჭურჭელი, რომელიც ფართოდ გამოიყენებოდა და დღესაც გამოიყენება ყოველდღიურ ცხოვრებაში. მსგავსი ნიმუშები დიდი რაოდენობით ინახება აზერბაიჯანის ისტორიის ეროვნულ მუზეუმსა და ქვეყნის სხვა ფონდებში.



"დავით გარეჯში გათხრების დროს აღმოჩენილი ჭურჭლები დამახასიათებელია აზერბაიჯანის აზერბაიჯანული ცხოვრებისათვის. აღმოჩენებიდან მხოლოდ ერთი - ფართო სახელურით შეიძლება მივიჩნიოთ XVIII - XIX საუკუნის დასაწყისისთვის, დანარჩენი ჭურჭელი ეხება XIX- XX საუკუნის დასაწყისებს“, - მტკიცედ აღნიშნა გ. აბდულოვამ. მისი თქმით, მსგავსი ტიპის დიდი კაზანები (ქვაბები) სახელურის გარეშე დაიწყეს წარმოება აზერბაიჯანში XIX საუკუნის ბოლოს, კერძოდ ლაგიჩის დასახლებაში, სპილენძის ხელოსნების ცნობილ დასხლებაში, ასევე სხვა რეგიონებში. ჭურჭლებისა და ქვაბების კომპლექტი, რომელიც ქეჩიქჩი დაღზე აღმოაჩინეს (დავით გარეჯი) განკუთვნილია ერთი დიდი ოჯახისთვის - ყოველდღიური გამოყენებისათვის და სერვირებისთვის: გაზანები, სერპუში, ჩომჩა, ქაფქირი, მაჯმაი, სინი, შამდანები - ეს ყველაფერი ცოტა ხნის წინ იყო აზერბაიჯანული ოჯახის სამზარეულოს განუყოფელი ნაწილი, შეაჯამა გ.აბდულოვამ.



გარდა ამისა, სპილენძეული, რომელიც მიწაშია ჩამარხული, იჟანგება.თუ საუბარი იქნებოდა ჭურჭელზე, რომლებიც მე -17 საუკუნეში დაკრძალეს და მხოლოდ ახლა აღმოაჩინეს, ბევრად უფრო მეტად დაჟანგული იქნებოდა, ვიდრე, თუ ვიმსჯელებთ გამოქვეყნებული ფოტოების მიხედვით, მონასტრის ტერიტორიაზე გათხრების შედეგად აღმოჩენილი ჭურჭელი. თუ კი ვიმსჯელებთ სურათებით, რომლებიც აჩვენებენ სპილენძის დაჟანგვის ხარისხს, მაშინ ეს ჭურჭელი არც თუ ისე დიდი ხნის წინათ იყო ჩამარხული, შესაძლებელია ერთი საუკუნის წინ და არა XVII საუკუნეში. როგორც აბდულაევამ განაგრძო, არქეოლოგები, რომლებიც ჯერ კიდევ საბჭოთა წლებში მუშაობდნენ , აზერბაიჯანის სხვადასხვა რეგიონებში ხშირად პოულობდნენ ასეთი ტიპის „სანიშნეებს“. ესეთი ჭურჭელი ეკუთვნოდა მდიდარ ოჯახებს ოცდაათიან წლებში, „კოლექტივიზაციის“ და „კულაკობის“ დროს, რეპრესიების შიშით, მალავდნენ მათ, ძალზედ ხშირად მიწაში თხრიდნენ ხალიჩებს, ჭურჭლებს და სხვა ნივთებს, რომლებსაც შეეძლოთ ეჩვენებინათ მათი კეთილდღეობა. მერე, როდესაც რეპრესიის ტალღა ჩაცხრა, ფარული ქონება კვლავ გათხრილი იყო, მაგრამ "სანიშნები", რომლებიც რეპრესირებულ ოჯახებს მიეკუთვნებოდნენ მიწაშივე დარჩნენ.



ამავე აზრს იზიარებს აზერბაიჯანის მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის სამართლისა და ადამიანის უფლებათა ინსტიტუტის მკვლევარი აბასას ისმაილოვი, რომელიც მრავალი წლის განმავლობაში სწავლობდა გამოქვაბულს ქეჩიქჩი დაღსა და სხვა მსგავსი ძეგლებს სამხრეთ კავკასიაში. აბასოვმა აღნიშნა, რომ ნაპოვნი ჭურჭლების სტილი და ელემენტები ეკუთვნის XIX საუკუნეს. მან ასევე აღნიშნა, რომ აზერბაიჯანში, სპილენძის ფირფიტები ორ ადგილზე დაკრძალეს. მან ასევე აღნიშნა, რომ აზერბაიჯანში, სპილენძის ფირფიტებს ორ შემთხვევაში მარხავდნენ. პირველ რიგში, ასე ხშირად იქცეოდნენ მწყემსების ოჯახები, რომლებსაც ზამთრისთვის ზაფხულისგან დიდი ტვირთის გადატანა არ შეეძლოთ, ამიტომ ზამთარში და ზაფხულში მარხავდნენ ჭურჭლის კომპლექტს სადგომებზე. მეორეც, ისინი მარხავდნენ ჭურჭელს სასიცოცხლო საფრთხის დროს, როცა ოჯახს არ შეეძლო ქონებისა და ნივთების ამოღება.



ჩვენ არავითარ შემთხვევაში არ ვსვამთ დავით გარეჯის სამონასტრო კომპლექსის ისტორიას ეჭვ ქვეშ და ეჭვი არ გვეპარება, რომ ქართველი არქეოლოგები, რომლებიც დღეს მუშაობენ ქეჩიქ დაღზე, გამოავლენენ ისტორიის ბევრ დეტალს. საქართველო არის უძველესი, მაღალი და გამორჩეული კულტურის ქვეყანა. ეს გამოიხატება ლიტერატურაში და მხატვრობაში, მათ შორის ეკლესიისა და საკულტო და სხვა სფეროებში. ასევე არსებობს ორიგინალური ხელოსანთა სკოლა საქართველოში, მათ შორის ისეთ ტრივიალურ სივრცეში, როგორც სპილენძის ჭურჭლის წარმოებაა. თუმცა, გამოქვეყნებული ფოტოებს ძნელად აქვთ შეხება XVII საუკუნის სამონასტრო ცხოვრებასთან.


KavkazPlus