ბონდო არველაძე ქართული ეკლესიები საქართველოსა და სომხეთში ნაწილი VIII თავი I

31.08.16 17:45


ნ ო რ ა შ ე ნ ი ს ე კ ლ ე ს ი ა
ნორაშენის ეკლესიის აშენების თარიღად 1467 წელი მიაჩნია ს. კარაპეტიანს. შესაბამისად ეპ.მირზახანიანის სიაშიც ეს წელია აღნიშნული. თუ რა წყაროს, ემყარება კარაპეტიანი, ჩვენს ხელთ არსებული საარქივო მასალების მიხედვით ვერ გავარკვიეთ. ნორაშენის წმ. ღვთისმშობლის ეკლესიის ქტიტორული სომხური წარწერების ორიგინალი ფიზიკურად არ არსებობს. შემორჩენილია ნორაშენის ოთხი სომხური წარწერის გადაღებული პირი, აქედან სამი წარწერის ზოგადი შინაარსია გადმოცემული. მეოთხე წარწერა (1507) წლის ორიგინალის პირად მიაჩნია პ.მურადიანს.

ეს სომხური წარწერა შედგენილია სრულიად სომეხთა კათალიკოსის ნერსეს აშტარაკეცის (1770-1838) დავალებით. ისმის კითხვა -კეთილსინდისირად არის გადმოწერილი ნორაშენის ეკლესიის ე.წ. ქტიტორული წარწერა? ეჭვის საფუძველს იძლევა თვით წარწერა. მოვიტანთ ამ ე.წ. ქტიტორული წარწერის რუსულ თარგმანს „ В лето 956(1507) именем Бога Сагат, своим мулком построил церковь в память мою и моих родителей - отца моего Паронана Султана деда моего Парона Тавкала и супруги моей Вишель сыновей моих Наримана Султана и Шаримана”.

Как бы то ни было, эти сведения имеют непосредственное отношения к истории Норашена и должна быть учтена.”

ე.წ. ქტიტორულ წარწერაში ნორაშენი კონკრეტულად არ არის დასახელებული, ასე რომ იგი ნებისმიერი სომხური ეკლესიის ქტიტორულ წარწერად გამოდგება.

პ.მურადიანი ჩანს მაინცდამაინც არ არის დარწმუნებული ამ წარწერის მეცნიერულ სანდოობაში.

ასეთი კითხვაც ჩნდება-არის კი დაკარგული თბილისის ნორაშენის ე.წ. ქტიტორული წარწერა.... ასეთი რამ თუ არსებობდა, რამ განაპირობა მის ეკლესიის კედლიდან გადმოღება და უგვზოუკლოდ გაქრობა! ესეც ხომ ცნობილია სომხები -ქართულ ეკლესიების კედლებში დგამდნენ სომხურ წარწერიან ქვას მათი დაჩემების მიზნით და თავიანთ სომხურს არ გაუფრთხილდებოდნენ და დაკარგავდნენ. ბევრი საეჭვო კითხვა ჩნდება და ამიტომ ამ წარწერის მეცნიერულ სანდოობას ვერ ვირწმუნებთ.

თბილისის ნორაშენის შესახებ ეგ. იოსელიანი გვაწვდის ასეთ ცნობას ,,დაწყებული საფუძვლითურთ პირველ ხოჯა ნაზარასაგან ვინმე და მერე მას ზედა აღშენებული და შესრულებული ტფილისის სამრეკლოსა დედათა და მამათაგან მოგროვებულთა წარსაგებლითა წელს 1737-სა და შემდგომცა ვითარმე აქომამდე ჯერეთეცა შენების.

ეგ. იოსელიანის ეს ცნობა და საერთოდ მისი ინფორმაცია თბილისის ეკლესიების შესახებ ზეპირ გადმოცემებზეა დამყარებული და არც თუ იშვიათად შემოწმებას და საისტორიო წყაროებით დაზუსტებას მოითხოვს.

როგორც ირკვევა ნორაშნის აშენების თარიღი (1467) არაზუსტი ყოფილა.
საყურადღებოა ერთი დოკუმენტი - ეს არის მეფე ნაზარელ ხანის (ერეკლე I) ბრძანება, რომლის მიხედვით ჩანს, ჯვრისმამის ეკლესიის გარშემო დასახლებული სომხები აუყრიათ და სხვაგან გაუსახლებით. დოკუმენტის შედგენის თარიღია 1692წ.
თუ რა მიზნით სახლდებოდნენ სომხები ქართული ეკლესიის ირგვლივ ამის მიხვედრა ძნელი არ არის. ეს პროცესი იმართებოდა ეჯიმიაწინიდან. ამ დოკუმენტიდან ჩანს ქართული ეკლესიის მისაკუთრების საფრთხე იმდენად დიდი იყო, რომ მეფე ნაზარალი ხანი იძულებული გამხდარა აქ მოკალათებული სომხები აეყარა. ამ დოკუმენტში ნახსენები არ არის ჯვრის მამის გვერდზე, იქვე რაღაც ათიოდე მეტრში მდებარე ნორაშენი. ეს ეკლესია თუ 1467 წელს აშენდა. როგორც კარაპეტიანს ჰგონია, (ამასვე) ფიქრობს, ეპ.მირზახანიანი ) მაშინ ნაზარალი ხანის ( ერეკლე I ) აღნიშნულ დოკუმენტში ბუნებრივია ნახსენები უნდა იყოს. ისე მოულოდნელია ქართული ჯვრის მამის რაღაც ათიოდე მეტრში, ერეტიკული სომხური სარწმუნეობის ეკლესიიის არსებობა, რადგან ქართული და სომხური ეკლესიების დაშორების შემდეგ (VII ) შემდეგ ასეთ პრეცენდენტს არ დაუშვებდა ქართული მხარე.

ვფიქრობთ, თბილისის ჯვრის მამის ეკლესიას გვერდით იდგა ქართული საკულტო ნაგებობა, ისარგებლეს რა სომხებმა ქართველთა ძნელბედობით ხელთ იგდეს იგი, მოახდინეს მისი კაპიტალური რეკონსტრუქცია, ფაქტიურად ახლად ააშენეს. ერთი სიტყვით ჩვეულების და მიხედვით მიისაკუთრეს და უწოდეს ნორაშენი.

ამ ვარაუდს განამტკიცებს დღეს ჩატარებული არქეოლოგიური გათხრების შედეგად მოპოვებული მასალა - ადრეული ხანის ქართული წარწერა , ძველი ნაგებობის საძირკველის ნაშათები და სხვა.

წაკითხულია : 424


დატოვეთ კომენტარები

(გთხოვთ, კომენტარებში თავი შეიკავოთ რელიგიური, რასობრივი და ნაციონალური დისკრიმინაციის გამოხატვისაგან, ნუ გამოიყენებთ სალანძღავ და დამამცირებელ გამოთქმებს, ასევე კანონსაწინააღმდეგო მოწოდებებს.)

გამოაქვეყნეთ
დასაშვებია 512 სიმბოლოს შეყვანა

ახალი ამბები