ანალიტიკა

აფხაზური ენა 20 წელიწადში გაქრება, ბევრად უფრო სწრაფად, ვიდრე მოსალოდნელი იყო ერთი წლის წინ
09.11.19 12:15

20 წლის შემდეგ, რთული მოსაძებნი იქნება ის ხალხი, ვინც იცის აფხაზური ენა. ამის შესახებ განაცხადა აფხაზმა ენათმეცნიერმა, ფილოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორმა, „ახიფშიმრას“ საექსპერტო ფონდის დირექტორმა ვიაჩესლავ ჩირიკბამ გადაცემაში «Битый час», ამავე სახელწოდების საინფორმაციო რესურსის ფეისბუქზე.

ყველაზე საინტერესო ის არის, რომ ერთი წლის წინ იგივე ვიაჩესლავ ჩირიკბა უფრო დიდი ოპტიმიზმით იყო განწყობილი აფხაზური ენის პერსპექტივებზე. მაშინ მას სჯეროდა, რომ ოც წელიწადში აფხაზების 40%, ვინც იცის მშობლიური ენა, დარჩება აფხაზეთში. (ამის შესახებ სტატიაში „გვჭირდება მეთოდი: რატომ არ საუბრობს აფხაზეთში ბავშვების 80% მშობლიურ ენაზე» https://sputnik-abociationia.ru/Ab აფხაზia/20191027/1028698803/Nuzhen-metod-pochemu-80-detey-v-Abkhazii- ne-vladeyut-rodnym-yazykom.html). ასეთი სამწუხარო შედეგი მოგვცა პროგრამის "აბაზინები და აფხაზები: ენების შენარჩუნებისა და განვითარების პერსპექტივები, საველე გამოკვლევა და საარქივო მასალები."

კვლევა შემდეგ ჩატარდა აფხაზეთის ყველა რეგიონში და გაირკვა, რომ სოფელში მდგომარეობა კარგია, მაგრამ სოფლის მოსახლეობა თანდათანობით ხდება ქალაქური, ეკონომიკური მიზეზების გამო.

დაწყებით სკოლებში და საბავშვო ბაღებში აფხაზური ენის ცოდნის დონე 20-დან 30 პროცენტამდე მერყეობს. ენა აშკარად ძალიან სწრაფად კარგავს საკუთარ პოზიციებს” - თქვა ვიაჩესლავ ჩირიკბამ ერთი წლის წინ.

მაგრამ დღეს ვიაჩესლავ ჩირიკბას არც კი დარჩა იმედი აფხაზური სოფლების. ერთი წლის წინ იგი იმედოვნებდა, რომ 20 წელიწადში აფხაზების მინიმუმ 40% -ს ეცოდინება მშობლიური ენა - დღეს მას იმედიც კი არ აქვს, რომ 20 წელიწადში დარჩებიან ერთეულები, ვინც აფხაზურ ენაზე ისაუბრებს.

უფროსი თაობა მიდის, ახალგაზრდებს ავიწყდებათ აფხაზური ენა, რადგან მასზე არ ურთიერთობენ და ბავშვებმა ის უბრალოდ არ იციან.

იგივე ვიაჩესლავ ჩირიკბამ აღნიშნა, რომ აფხაზი ბავშვების 80% არ ლაპარაკობს მშობლიურ ენაზე, სინანულით აღნიშნა, რომ მათ ასევე არ მიიღეს მშობლიური ენის ცოდნა აფხაზური საბავშვო ბაღების დატოვებისას.

აღმოჩნდა საპირისპირო ეფექტი - თუ ბავშვი, რომელიც არ ლაპარაკობს აფხაზურად, გაიგზავნა აფხაზურ ჯგუფში, მთელი ჯგუფი იწყებდა რუსულად საუბარს.

”დოკუმენტებზე არ არსებობს სახელმძღვანელოები, არ არსებობს მთარგმნელობითი ლექსიკონები. ეს ყველაფერი მომზადებას მოითხოვს.

საჭიროა დაფინანსება ამ პროგრამებისთვის. გარდა ამისა, საჭიროა მატერიალური სტიმულირება მათთვის, ვინც კარგად იცის ენა. მაგალითად, ესპანეთში - ბასკეთში და კატალონიაში, ზედმეტ თანხას უხდიან მასწავლებლებს, რომლებიც ასწავლიან მშობლიურ ენას. აქ მოცემულია მთელი რიგი ღონისძიებები. ეს ყველაფერი უკვე გააზრებულია, არაფრის გამოგონება არ არის საჭირო, ”- ამბობს ვიაჩესლავ ჩირიკბა.

რაც ყველაზე საინტერესოა, ჩიკირბამ არ თქვა, რომ კატალონიასა და ბასკეთში ეს შესაძლებელია მხოლოდ გაერთიანებული ესპანეთის ფარგლებში, რომელიც მხარს უჭერს რეგიონალური უმცირესობების ენებს.

რადგან საქართველო ერთ დროს მხარს უჭერდა აფხაზურ ენას. თუ
კატალონია გახდება "დამოუკიდებელი" (როგორც ეს ადგილობრივ სეპარატისტებს სურთ, რომელთაც თანაუგრძნობენ აფხაზი სეპარატისტები) კატალონიურ ენაზე იგივე ამბავი იქნება, როგორც აფხაზებთან. და პირიქით, თუ აფხაზეთი საქართველოში დაბრუნდება, ისეთივე აყვავებული ავტონომია იქნება მშობლიური ენის მხარდაჭერით, როგორც ახლა კატალონიაშია, ფაქტობრივად, ესპანეთის უმდიდრესი ნაწილი.

და ეს იმის გარეშე ხდება, რომ აფხაზეთის ეთნიკური ჯგუფის რიცხვი, რომლებმაც არც კი იციან თავიანთი მშობლიური ენა აფხაზეთში, სწრაფად მცირდება. დამოუკიდებელი ექსპერტების აზრით, სომხები დიდი ხანია აჭარბებდნენ აფხაზებს სეპარატისტული აფხაზეთის ტერიტორიაზე რაოდენობის მიხედვით. თუ ეს ტენდენცია გაგრძელდება, აფხაზები თავიანთ მიწაზე გახდებიან უმნიშვნელო გადაშენების პირას მყოფი უმცირესობა, უფრო მეტიც, თანაც მათ უკვე არ იციან მშობლიური ენა.

იმავდროულად, ბოლო დრომდე, 1992 წლამდე, თითქმის ყველამ იცოდა აფხაზური ენა. უფრო მეტიც, საქართველოს წინააღმდეგ სეპარატისტული ომი, ვითომ ”აფხაზური ენის შევიწროების წინააღმდეგ“ იყო. და ეს იმისდა მიუხედავად, რომ საქართველომ ყველაფერი გააკეთა აფხაზური ენის, აფხაზური კულტურის, აფხაზური ლიტერატურის განვითარებისა და აფხაზური წიგნების გამოცემაში.

სეპარატისტული ”დამოუკიდებლობის” მოპოვების შემდეგ, აფხაზური ენის მხარდაჭერის ყველა პროგრამა შემცირდა. აფხაზი ახალგაზრდები, რომლებიც ჩქარობდნენ დაეკავათ ქართველების სახლები სოფლებიდან ქალაქებში გადაინაცვლეს და შეწყვიტეს ურთიერთობა, როგორც «ფესვებთან“, ასევე ტრადიციებთან და დაავიწყდათ მშობლიური ენაც.

აფხაზეთის ნამდვილი "ბატონებთან", სომხებთან, აფხაზები იძულებულნი არიან კომუნიკაცია დაამყარონ "საერთაშორისო კომუნიკაციის ენაზე" - რუსულზე, რაც, სხვათა შორის, სომხებზე ბევრად უარესად იციან. ამიტომ, რუსული პასპორტების არსებობის მიუხედავად, მათ ვერ მიიღეს ღირსეული სამუშაო იმავე რუსეთის ფედერაციაში.

პარადოქსია, მაგრამ ახლა აფხაზეთში აფხაზი ახალგაზრდების მნიშვნელოვანი ნაწილი სამწუხარო სანახავია - ესენი არიან ფესვებიდან მოწყვეტილი, უმუშევრები და დაუღალავი მარგინალები, რომლებმაც დაივიწყეს ენა და არ ისწავლეს რუსული, ანუ ფაქტობრივად, არც ერთი ენა არ იციან.

ისტორიულ გამოცდილებას თუ გადავხედავთ შეიძლება ვთქვათ ერთი - მხოლოდ ერთიანობაა ძმობილ ქართველ ხალხთან და დაბრუნება ერთიან ქართულ სახელმწიფოში, სადაც აფხაზურ ენაზე მხარდაჭერა სახელმწიფო დონეზეა უზრუნველყოფილი, შესაძლებელია აფხაზი ხალხისა და აფხაზური ენის შესანარჩუნებლად. სხვა არაფერი დაეხმარება აფხაზებს, რადგან როგორც კრემლი, ასევე აფხაზეთის სომეხი "ბატონები" ისარგებლებენ როგორც აფხაზური ენის, ისე აფხაზური ეთნიკური ჯგუფის გაუჩინარებით.

არ არის ენა - არ არის ერი და მაშინ აფხაზეთის ტერიტორიაზე შეიძლება „ბატონობა“ და ყურადღების არ მიქცევა დეგრადირებულ ძველ ეთნოსზე, რომელმაც ენაც კი დაივიწყა.




KavkazPlus

წაკითხულია : 820